Krótki opis porządków architektonicznych w starożytnej Grecji: dorycki, joński, koryncki

 
 
 

Porządki architektoniczne

Porządki architektoniczne to (uogólniając) określone kierunki stylistyczne, według których konstruuje się budowle. Określają one podstawowe wymogi i założenia dotyczące kształtu i dekoracji poszczególnych elementów budowli. Trzy podstawowe porządki wykształciły się w starożytnej Grecji: doryckijoński - około 600 r. p.n.e. oraz koryncki około 200 lat później. Najłatwiej je rozpoznać po kształtach głowic kolumn (kapitel).


Dorycki

Porządek dorycki jest najstarszym porządkiem, w którym elementy drewniane zastąpiono kamiennymi. Cechują go ciężkie proporcje, surowość i monumentalność. Kolumny są grube w stosunku do wysokości i odległości między nimi. Często więc określa się go jako męski. Kolumna dorycka nie ma bazy (2) (stoi bezpośrednio na stylobacie (1) - najwyższym stopniu podbudowy świątyni), a jej trzon (3) (zwężający się ku górze) jest lekko wybrzuszony po środku (entazis). Głowica (kapitel) (4) składa się z poduszki (echinus) przykrytej kwadratową płytą - abakusem. Na abakusie kolumny spoczywa dolna, gładka część belkowania - architraw (5), nad którą znajduje się część środkowa - fryz (6). Fryz dorycki składa się z naprzemiennie występujących tryglifów (z pionowymi żłobieniami) i metop - często pokrytych płaskorzeźbami. Górną część belkowania stanowi gzyms (7) zakończony często rynną.

Porządek dorycki rozpowszechniony był głównie na greckim stałym lądzie i w koloniach Wielkiej Grecji (południowa Italia, Sycylia). Ze względu na trudności w stosowaniu porządku doryckiego we wielkich budowlach od okresu hellenistycznego zaniechano jego stosowania.

Joński

Porządek joński powstał w tym samym okresie co dorycki, na terenie Azji Mniejszej (Jonia). Cechuje go lekkość, smukłość proporcji i ozdobność. Kolumny jońskie są smuklejsze od doryckich stąd też stosuje się ich więcej. Styl joński określany jest często jako kobiecy. Kolumna stoi na profilowanej bazie (2), a jej trzon jest również lekko wybrzuszony po środku - ale mniej niż w kolumnie doryckiej. Pionowe żłobkowania trzonu (kanelury) są gęstsze i drobniejsze niż w kolumnie doryckiej. Również zwężenie górnej części trzonu kolumny jest mniej wyraźne. Głowica (4) kolumny posiada charakterystyczne woluty w kształcie zwiniętych liści. Przypomina to trochę rogi baranie. Belkowanie składa się z kilkustopniowego architrawu (5), rzeźbionego fryzu (6) - biegnącego wokół całego budynku (bez podziału na tryglify i metopy) oraz gzymsu (7).

Styl joński dominował głównie w miejscu swego powstania (Azja Mniejsza) ale też spotykany był na Sycylii, w Italii czy na ateńskim Akropolu. Czasem też budowano świątynie doryckie, które miały joński wystrój wnętrza (świątynia Apollina w Bassaj czy Ateny w Paestum).

Koryncki

Porządek koryncki wykształcił się na przełomie V i IVw. p.n.e., a rozwinął się w okresie panowania rzymskiego. Trzon (3)podstawa (2) kolumny korynckiej są podobne do jońskich, zupełnie inna jest jednak głowica (4). Ma ona kształt kosza okolonego rzędami liści akantu (barszcz zwyczajny), z małymi wolutami przypominającymi jońskie. Być może taki wyraźny element roślinny jest nawiązaniem do drzewa i gaju, związanych z genezą świątyni greckiej. Kilkuwarstwowe belkowanie (5,6,7) świątyni korynckiej niekiedy pozbawione jest rzeźbienia. Porządek koryncki określany jest czasem jako dziewczęcy.

wstecz dalej

 
 
LICZNIK LICZNIK LICZNIK LICZNIK LICZNIK LICZNIK LICZNIK LICZNIK