Góry w Maroku

Góry Atlas w Afryce

Atlas Wysoki(źródło: naturallymorocco.co.uk/)

Atlas to łańcuch górski, który ciągnie się na długości ok. 2500 km, od wybrzeży Oceanu Atlantyckiego po Zatokę Kabiską na Morzu Śródziemnym (Tunezja) - z południowego zachodu na północny wschód. Góry te znajdują się na terytorium trzech państw: Maroka, Algierii oraz Tunezji, przy czym w Maroku leży w całości Atlas Wysoki (700 km) i Atlas Średni (300 km) oraz początkowy odcinek Atlasu Tellskiego (200 km). (Atlas Saharyjski o długości około 1000 km, biegnący w Algierii równolegle do Atlasu Tellskiego, zaczyna się tuż za granicą marokańsko-algierską.) Geologicznie Atlas pochodzi z fałdowania alpejskiego (ok. 65 mln lat temu), w którym wypiętrzenie nastąpiło na skutek poziomych ruchów płyt tektonicznych.

Atlas w Maroku

Góry Atlas w północno-zachodniej Afryce (źródło: Wikipedia)

Atlas Wysoki

Atlas Wysoki zaczyna się na południowym zachodzie, niedaleko Agadiru nad Oceanem Atlantyckim i ciągnie się aż do źródeł rzeki Wadi Mulaja (Moulouya). To najwyższe pasmo górskie w Maroku, charakteryzujące się wysokimi, ostrymi szczytami, które zimą często pokrywa śnieg. Krajobraz tej części Atlasu przypomina nieco Alpy – z licznymi dolinami, rzekami i wodospadami, a także rozległymi lasami cedrowymi w wyższych partiach. Pod względem krajobrazowym Atlas Wysoki stanowi przejście między zielonymi i łagodniejszymi wzgórzami Rifu na północy a suchym, czerwono-brązowym Antyatlasem na południu. Atlas Wysoki jest barierą oddzielającą Saharę od strefy klimatycznej kontynentalnej i śródziemnomorskiej, tym samym powoduje zjawisko cienia opadowego: zbocze północno-zachodnie otrzymuje dużo opadów, podczas gdy przeciwne zbocze pozostaje suche. Zapewnia to dobre warunki dla rolnictwa na obszarze pomiędzy górami a wybrzeżem.

Leżący 63 km na południe od Marrakeszu (~1,5–2 h jazdy) Dżabal Tubkal, najwyższy szczyt w Afryce Północnej (4167 m n.p.m.), latem jest popularnym celem turystyki górskiej. Można go zdobywać bez żadnego specjalistycznego sprzętu, choć wymaga to dobrej kondycji trekkingowej. Wejście na szczyt zajmuje dwa dni: pierwszego dnia wjeżdża się do miejscowości Imlil, na wysokość 1740 m n.p.m., a następnie trzeba wejść na ok. 3000 m n.p.m. (4-6 godzin) i spędzić tam noc w schronisku na aklimatyzację (są trzy schroniska - o różnym standardzie). Następnego dnia o świcie atakuje się szczyt (3–5 godzin w górę i 2–3 godziny w dół) i tego samego dnia można wrócić z powrotem do Marrakeszu. W tej samej części Atlasu Wysokiego znajduje się też Oukaimeden - najwyżej położony ośrodek narciarski w Maroku. Zimą wjeżdża się tam na wysokość ok. 2600 m n.p.m. To niewielki ośrodek - dwa hoteliki w stylu alpejskim prowadzone przez Francuzów i schronisko Francuskiego Związku Narciarskiego oraz trochę apartamentów. Jest tam kilka wyciągów orczykowych plus wyciąg krzesełkowy, wynoszący na wysokość ponad 3000 m n.p.m. (niektóre trasy zaczynają się jeszcze trochę wyżej).

Ukształtowanie terenu Maroka (źródło: Wikipedia)

Atlas Średni

Nieco bardziej na północ od Atlasu Wysokiego odbija 2x krótsze pasmo: Atlas Średni z najwyższym szczytem Jbel Bou Naceur (3340 m n.p.m.). Krajobrazowo przypomina Beskidy, Bieszczady lub Karpaty Wschodnie – zalesione wzgórza, szerokie doliny i łagodniejsze stoki, ale w wyższych partiach pojawiają się też rozległe płaskowyże i cedrowe lasy. Około 65 km na południe od Fezu (1,5 h), na wysokości 1665 m n.p.m. znajduje się miejscowości Ifrane. Jest jednym z najchłodniejszych miast Afryki – zimą temperatura spada poniżej -10°C (rekord: -24°C w 1935 r.), a latem pozostaje przyjemnie chłodna. Ifrane wygląda jak europejski alpejski kurort, ze stromymi dachami domów (przystosowanymi do opadów śniegu) i kamiennymi ścianami z dużymi oknami oraz zadbanymi ogródkami. Alpejska architektura to spuścizna po francuskich przemysłowcach, którzy w latach '20 XX wieku stworzyli tu „Szwajcarię Maroka” - jedyne w całym kraju miejsce z taką zabudową. Po odzyskaniu niepodległości Marokańczycy utrzymali ten styl.

Ifrane słynie z dwóch rzeczy: Uniwersytetu Al Akhawayn - założonej w 1995 roku szkoły wyższej, gdzie uczą się elity tego kraju, ale też studenci zagraniczni (nauka w j. angielskim). Uniwersytet uznawany jest za jedną z najlepszych uczelni w Maroku i Afryce Północnej. Oferuje studia licencjackie, magisterskie i doktoranckie z zakresu inżynierii, zarządzania, nauk społecznych, humanistyki oraz sztuki - na bazie amerykańskiego modelu edukacji (elastyczność w doborze przedmiotów i interakcje między studentami a nauczycielami). Drugą rzeczą, z której słynie Ifrane, to leżący kilkanaście kilometrów dalej i prawie 500 metrów wyżej ośrodek narciarski Michlifen, który funkcjonuje w kalderze wygasłego wulkanu. Są tu wyłącznie wyciągi orczykowe, a najdłuższy zjazd ma ok. 850 metrów długości. Ze względu na niższe położenie niż Oukaimeden sezon narciarski trwa tu zwykle trochę krócej.

Atlas Tellski

Na północny-wschód od Atlasu Średniego i na wschód od Rif, za pasem nizin i dolin, zaczyna się Atlas Tellski, który na długości prawie 1500 km ciągnie się wzdłuż wybrzeża Morza Śródziemnego, docierając aż do Tunezji. Na terenie Maroka znajduje się tylko początkowa część tego pasma, o długości ok. 200 km. Najwyższy szczyt w marokańskim Atlasie Tellskim to Lalla Chadidża (2308 m n.p.m.), ale większość pasma nie przekracza 2000 metrów.

Góry Rif

Góry Rif w prowincji Chefchaouen (źródło: Wikipedia)
„Błękitne Miasto” - Chefchaouen(źródło: naturallymorocco.co.uk/)

Góry Rif są czasem opisywane jako całkowicie niezależne pasmo, a czasem jako najbardziej wysunięta na północny-zachód część Atlasu. Ciągną się wzdłuż wybrzeży Morza Śródziemnego od Cieśniny Gibraltarskiej do doliny rzeki Wadi Mulaja, na łącznej długości około 400 km. Najwyższym szczytem pasma jest Dżabal Tidighin, który wznosi się na 2456 m n.p.m. Tak jak Atlas, powstały podczas fałdowania alpejskiego 65 mln. lat temu. Ze względu na swoje spektakularne krajobrazy, góry Rif często są pokazywane w przewodnikach, na widokówkach i filmach promocyjnych. Wyglądem przypominają niektóre pasma Karpat, ale ich krajobraz jest łagodniejszy. Rif to piękne, zielone wzgórza, głębokie doliny i skaliste urwiska, które kontrastują z bardziej pustynnymi obszarami Maroka. Historycznie góry te były związane z kulturą Berberów i wpływami andaluzyjskimi. Najbardziej znana miejscowość to malowniczo położone w dolinie górskiej Szafszawan (Chefchaouen), znane jako „Błękitne / Niebieskie Miasto”, w którego centrum ściany większości domów są pomalowane na kolor niebieski. To jedno z najbardziej fotogenicznych miejsc w Maroku.

Ale Rif znane jest nie tylko z krajobrazów i przyrody, ale także z silnego poczucia tożsamości mieszkających tu Berberów i oporu wobec sił kolonialnych. Po podziale Maroka między Hiszpanię i Francję na początku XX wieku, ten górzysty region znalazł się pod kontrolą Hiszpanii. Miejscowa ludność berberyjska, niezadowolona z kolonialnej administracji i represji, rozpoczęła powstanie pod przywództwem Abd al-Karima al-Chattabiego, byłego urzędnika hiszpańskiego, który stał się liderem antykolonialnego oporu. W 1921 roku Abd al-Karim ogłosił powstanie Republiki Rif-u, z własnym rządem, walutą i administracją. W 1926 roku wspólne siły francusko-hiszpańskie w brutalnej ofensywie, z użyciem gazów bojowych, zmusiły Abd al-Karima do kapitulacji.

Góry Rif są znane jeszcze z czegoś innego: potężnych upraw konopi indyjskich czyli marihuany. Uprawa konopi w Rif ma długą tradycję – była tam obecna już w średniowieczu. Choć w Maroku handel haszyszem jest nielegalny, rząd od lat toleruje produkcję na własny użytek przez lokalnych rolników, bo jest ona kluczowym źródłem dochodu dla tysięcy rodzin w tym regionie. Istnieją też duże, zorganizowane plantacje (chronione przez umundurowane formacje), które działają na potrzeby eksportu. Według niektórych źródeł część z nich jest powiązana z marokańską elitą, w tym z rodziną królewską.

Góry Antyatlas (czasem: Mały Atlas)

Antyatlas w okolicy Tissint(źródło: naturallymorocco.co.uk/)
Góry Antyatlas widziane podczas wyprawy Jeep Safari

Położone na południu Maroka góry nazywane są Antyatlasem. Jest to długie na 500-600 km pasmo z najwyższym szczytem Imkut (Imkoud), który ma wysokość 2531 m n.p.m. Podobnie jak góry Rif, Antyatlas też jest czasem traktowany jako część Atlasu, ponieważ znajduje się w tej samej strefie geograficznej i bezpośrednio łączy się z Atlasem Wysokim. Jednak pod względem geologicznym ma inne pochodzenie niż reszta Atlasu - jest znacznie starszy - powstał ok. 300 mln. lat temu (na skutek pionowych ruchów płyt tektonicznych). I głównie dlatego jest traktowany jako osobny system górski (ale nie odrębny łańcuch). I przede wszystkim różni się wizualnie i od Atlasu, i tym bardziej od Rif-u. To stosunkowo niskie (do 2500 m), zaokrąglone szczyty i płaskowyże brunatnych lub czerwono-brązowych skał (albo w kolorach pustyni). Krajobraz jest suchy, półpustynny, z małą ilością roślinności i wody, zimą bez śniegu - całkowite przeciwieństwo Rif-u. Charakterystyczną dla tego regionu roślinością są drzewa arganowe oraz zioła: tymianek i rozmaryn. Obszar Antyatlasu jest słabo zaludniony i nie ma tam dużych miast (największe to Tafraoute - nazywane „berberyjskim sercem Maroka”). Ogólnie cały ten region tradycyjnie uznawany jest za krainę Berberów. Krajobraz Antyatlasu jest naznaczony malowniczymi kazbami (forteca na wzgórzu) i ksarami (ufortyfikowana wioska).