Liczby greckie

Grecy byli jedną z pierwszych kultur, która zastosowała w praktyce system zapisu liczb oparty na alfabecie. Pierwszy, powstały w VIw. p.n.e. system attycki (herodiański), podobny był do systemu liczb rzymskich (który powstał później). Używał on tylko 6 liter:
Ι - 1, Π - 5, Δ - 10, Η - 100, Χ - 1000, Μ - 10000
Litery nie były dobrane przypadkowo - były to pierwsze litery nazw tych liczebników (Pi jak penta, D jak deka itp.). Aby zapisując większe liczby nie powtarzać wiele razy pojedynczych znaków, tworzono dodatkowe znaki dla 50, 500, 5.000 i 50.000 przez złączenie znaku 5 i znaku będącego wielokrotnością 10. Nie był to system zbyt wygodny w praktyce i w ciągu 2-3 kolejnych wieków został całkowicie wyparty przez znacznie praktyczniejszy system joński. Każdej liczbie jedności, dziesiątek i setek w tym systemie przypisana jest jedna litera alfabetu greckiego. Takich liczebników jest 27 (3 x 9), a greckich liter współcześnie mamy tylko 24. W starożytności było ich jednak więcej, w tym 4 dodatkowe, archaiczne i nie używane obecnie litery: digamma (Ϝ ϝ) lub stigma (Ϛ ϛ) - 6, koppa (Ϟ ϟ) - 90 i sampi (Ϡ ϡ) - 900. (Digamma i stigma są w grece nowożytnej często zastępowane przez dwuznak ΣΤ στ). Aby odróżnić liczby greckie od liter, są one zakończone symbolem ( ' ), podobnym do akcentu ostrego ( ´ ). W języku nowogreckim dodatkowo zaleca się używanie wielkich liter alfabetu (tak było też pierwotnie, zanim wynaleziono minuskułę, czyli małe litery). Tak jak w większości alfabetycznych systemów liczbowych, wartość liczby zapisanej za pomocą liter alfabetu otrzymuje się przez zsumowanie wartości odpowiadającej każdej literze. Na przykład liczba 241 (200 + 40 + 1) jest przedstawiana jako σμα' albo poprawniej, wielkimi literami: ΣΜΑ'. Macedoński król Filip II, ojciec Aleksandra Wielkiego, po grecku będzie więc zapisany: Φιλιππος Β' (a czytany: Filippos wita). Liczby większe od 1.000 zapisywane były przy użyciu poprzedzającego daną literę znacznika - podobnego do przecinka. A oto wszystkie greckie liczby systemu jońskiego:

Zaletą systemu jońskiego była oszczędność zapisu - każdą liczbę mniejszą od 10.000 można w nim zapisać za pomocą maksymalnie czterech liter. Pozwalało to na umieszczenie liczb na monetach (pierwszymi oficjalnymi przedmiotami, zachowanymi do dzisiaj, na których widnieją takie liczby, są właśnie monety Ptolemeusza II). Istotną wadą były jednak trudności rachunkowe, a w szczególności brak możliwości posługiwania się ułamkami (do ich zapisu Grecy stosowali więc system egipski). System liczb greckich, powszechnie stosowany w czasach starożytnych, został wyparty przez znacznie praktyczniejszy arabski. Obecnie używa się go tylko do liczebników porządkowych np. numery klas szkolnych (klasa III), oznaczania władców (Karol IV) czy wojen (II Wojna Światowa) - analogicznie, jak w kulturze zachodniej stosowany jest system liczb rzymskich (zresztą w podobnych sytuacjach). W wielu regionach Grecji (choć nie we wszystkich) do oznaczania klasy hoteli stosuje się zamiast gwiazdek, właśnie liczby greckie - od najwyższej A (*****/****) do najniższej E (*). Synonimem najwyższej jakości (u nas oznaczanej jako Q) jest podwojona grecka jedynka: A'-A' (czytane: alfa alfa)