Mitologia

Mitologia jest zbiorem baśni o bogach, bohaterach i ważnych wydarzeniach. Greckie słowo mythos znaczy po prostu opowiadanie. Mity greckie mogły odzwierciedlać wydarzenia z odległej przeszłości lub też powszechne, nigdy nie spełnione pragnienia ludzkie. Niektóre mity zawierają naukę moralną, inne np. próbują wyjaśnić miejscowe osobliwości geograficzne, tradycje religijne lub inne zjawiska nie podlegające racjonalnemu wyjaśnieniu. Naród grecki, podzielony na wiele szczepów, nie był zgodny w tym co opowiadał o swoich bogach. Każde państewko, każda wieś lub gmina podawały inne wersje, które znów poeci zmieniali dość dowolnie. Mitów więc było wiele, a każdy z nich występował w kilku wariantach. Starożytni Grecy wysoko cenili sobie mity, wiedzieli z nich wszystko, co można wiedzieć o bogach i o dalekiej przeszłości. Nie sposób jednak stwierdzić jednoznacznie czy wierzyli w mity, tak jak chrześcijanie wierzą w historię opowiedzianą w Biblii.

Świat bogów greckich oddziaływał na literaturę i sztukę Europy przez kilkanaście wieków. Zawsze patrzono na mitologię jak na jeden z najpiękniejszych tworów wyobraźni greckiej, będący nieśmiertelną inspiracją dla sztuki. Jednak dopiero od 100 lat historycy religii zajmują się mitami naukowo.

Badania naukowe dowodzą, że najistotniejsze mity greckie stanowią nieco zniekształcony obraz życia w czasach mykeńskich (1600-1200 r. p.n.e.), określanych przez następne pokolenia epoką heroiczną. Z okresu mykeńskiego nie zachowały się jednak źródła pisane mitów. Najprawdopodobniej takowych nie było, bowiem mity przekazywane były w tradycji ustnej (epika), aż do VIIIw. p.n.e. Wówczas to, po przejęciu od Persów alfabetu, możliwe było zapisanie ich treści. Ustne przekazy recytowane były przez wędrownych pieśniarzy (aoidów), którzy często improwizowali. Spisane przez poetów historie też były recytowane, ale już wiernie - bez improwizacji. Np. podczas ateńskich panatenajów recytowano w Teatrze Dionizosa Iliadę. Przedstawienie całego poematu zajmowało od 2 do 3 dni.

Najwcześniejszym i jednocześnie najważniejszym zapisem utworów o treści mitologicznej były poematy Iliada i Odyseja. Stworzone one zostały przez pochodzącego z Jonii poetę Homera, około 700 r. p.n.e. Wizerunki większości bogów czczonych przez Greków są w poematach Homera tak wyraziste, że w epoce klasycznej nie dodano już do nich wiele nowego.

Innym słynnym greckim poetą był Hezjod z Beocji, tworzący około 700 r. p.n.e. Jego Theogonia czyli rodzenie się bogów stanowi zapis tworzenia się świata i narodzin greckich bogów oraz usystematyzowanie wiedzy o bogach i powiązaniach między nimi. Innym jego dziełem był "kalendarz gospodarczy" Prace i dnie, w którym poeta zawarł m.in. słynny mit o 5 pokoleniach ludzkich: złotym, srebrnym, spiżowym, heroicznym i żelaznym.

Zamieszczone w tym rozdziale informacje zaczerpnąłem z kilku książek poświęconych mitologii greckiej, słowników, encyklopedii itp. Najbardziej pomocne okazały się: Mitologia Greków i Rzymian Zygmunta Kubiaka oraz Mitologia Jana Parandowskiego. Niestety opisanie wszystkich bogów i herosów greckich na tej stronie jest po prostu niemożliwe. Musiałem więc dokonać pewnych wyborów - subiektywnych, choć opartych częściowo na preferencjach tych dwóch autorów.